Land Information Map : राज्यातील १५ जिल्ह्यांच्या जमिनीच्या रचनेची माहिती देणारा विशेष नकाशा तयार करण्यात आला आहे. अकोला कृषी विद्यापीठात आयोजित संयुक्त संशोधन परिषदेत हा अभिनव भूमी नकाशा पेपर प्रकाशित करण्यात येणार आहे, असे राष्ट्रीय मृद विज्ञान व भूमी वापर संस्थेचे संचालक डॉ.नितीन पाटील यांनी सांगितले.
डॉ. पाटील म्हणाले, “विदर्भातील बहुतांश माती ही कापूस पिकासाठी काळी जमीन आहे. त्यात 40 ते 75 टक्के मातीचे कण असतात. ही माती पाण्याने विस्तारते आणि पाण्याशिवाय संकुचित होते. त्यामुळे उन्हाळ्यात ते तडे जाते आणि पावसाळ्यात भरते.
आजपासून चार दिवस राज्यात मुसळधार पावसाचा इशारा; जळगावातही पाऊस पडेल
पावसाच्या पहिल्या महिन्यात भेगा भरल्यानंतर, मातीचे गुणधर्म पुढील टप्प्यात पाणी मुरण्यास प्रतिबंध करतात आणि ते वर साचते, ज्यामुळे पूर येतो. मराठवाड्याची माती त्यापेक्षा कमी चिकट आहे. त्यामुळे या भागात दुष्काळी परिस्थिती अधिक आहे.
संस्थेने पहिल्या टप्प्यात विदर्भातील 11 आणि मराठवाड्यातील चार अशा 15 जिल्ह्यांचे लँड मॅपिंगचे काम केले. उपग्रहांकडून मिळालेली माहिती, प्रत्यक्ष बांधावर गोळा केलेले नमुने वेगळे करणे या आधारे हा नकाशा पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करण्यात आला आहे.
कापसाचे भरगोस उत्पादन देणाऱ्या टॉप 5 जाती या आहेत. लिस्ट पहा .
30 x 30 मीटर क्षेत्रफळाचे नमुने घेऊन हे काम करण्यात आले. याद्वारे जमिनीचा पोत, खोली, पीएच, शेतकरी आणि शेतीसाठी आवश्यक पृष्ठभागाची माहिती देण्यात आली आहे. ही माहिती मातीच्या आरोग्यासाठी आणि इतर धोरणात्मक निर्णयांसाठी उपयुक्त ठरेल,” डॉ. पाटील म्हणाले.
सध्या अचूकता येण्यासाठी अनेक पैलू वेगळे करावे लागतात. या पार्श्वभूमीवर येत्या काही वर्षांत जमिनीची माहिती समजून घेण्यासाठी कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआय) प्रणालीचा वापर केला जाणार आहे. त्यादृष्टीनेही संस्था प्रयत्नशील आहे. जमिनीची रचना, खोली, पोत आणि विद्युत चालकता यासह इतर गुणधर्मांविषयी माहिती जाणून घेण्यासाठी या जमिनीचा नकाशा मदत करेल.
- नितीन पाटील, संचालक, सेंट्रल इन्स्टिट्यूट ऑफ सॉईल सायन्स अँड लँड यूज, नागपूर
