National flag rules : भारत सरकारने १५ ऑगस्टपूर्वी प्रत्येक घरापर्यंत तिरंगा मोहीम सुरू केली आहे. गेल्या ‘मन की बात’ कार्यक्रमात पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी https://harghartiranga.com/ वर तिरंग्यासोबतचा सेल्फी अपलोड करण्याचे आवाहन केले होते. परंतु राष्ट्रध्वजाचा वापर आणि प्रदर्शनाबाबत नियम व कायदे बनवले आहेत. त्यांचे उल्लंघन केल्यास शिक्षेची तरतूद करण्यात आली आहे.
स्वातंत्र्यदिनी, लोक अनेकदा त्यांच्या बाईक किंवा कारवर तिरंगा दाखवतात. परंतु प्रत्येकाला तसे करण्याची परवानगी नाही. केवळ काही लोकांना त्यांच्या वाहनांवर तिरंगा फडकवण्याचा भारतीय ध्वज संहिता, 2002 नुसार, कायदेशीर अधिकार आहे.
वाहनावर तिरंगा फडकवण्याची परवानगी कोणाला?
राष्ट्रीय ध्वज संहितेमध्ये म्हटले आहे की, जिथे तिरंगा फडकवला जाईल तिथे त्याची भगवी पट्टी शीर्षस्थानी असावी. याशिवाय फाटलेला किंवा घाणेरडा ध्वजही फडकावू नये.
आता वाहनावर राष्ट्रध्वज कोण फडकवू शकतो याबद्दल बोलूया. भारतीय ध्वज संहिता, 2002 च्या कलम 3.44 नुसार, मोटार वाहनांवर राष्ट्रध्वज फडकावण्याचा विशेषाधिकार फक्त खालील व्यक्तींसाठी मर्यादित आहे.
- राष्ट्रपती
- उपाध्यक्ष
- राज्यपाल आणि लेफ्टनंट गव्हर्नर
- भारतीय मिशन पोस्टचे प्रमुख
- पंतप्रधान
- कॅबिनेट मंत्री, राज्यमंत्री आणि केंद्राचे उपमंत्री
- केंद्रशासित प्रदेशाचे किंवा राज्याचे मुख्यमंत्री आणि कॅबिनेट मंत्री
- भारताचे सरन्यायाधीश
- सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश
- उच्च न्यायालयांचे मुख्य न्यायाधीश
- उच्च न्यायालयांचे न्यायाधीश
15 ऑगस्टला 26 जानेवारीपेक्षा वेगळी असते झेंडा फडकावण्याची पद्धत? हे तुम्हाला माहीत आहे का?
नियम मोडल्यास काय शिक्षा?
घरात तिरंगा फडकवण्याचे किंवा हातात झेंडा घेऊन जाण्याचे स्वातंत्र्य नागरिकांना आहे. मात्र खासगी वाहनांवर झेंडा फडकावणे हा कायदेशीर गुन्हा आहे. यामध्ये दोषी आढळलेल्या कोणत्याही व्यक्तीवर प्रिव्हेंशन ऑफ डिफेमेशन ऑफ नॅशनल ऑनर ॲक्ट, 1971 अंतर्गत कारवाई केली जाऊ शकते. यानुसार, एखाद्या व्यक्तीला भारताच्या राष्ट्रीय प्रतिकांचा अपमान केल्याबद्दल 3 वर्षांपर्यंत कारावास किंवा दंड किंवा दोन्ही शिक्षा होऊ शकतात. राष्ट्रध्वज, संविधान आणि राष्ट्रगीत.
घरामध्ये ध्वज फडकवताना या गोष्टी लक्षात ठेवा
कोणत्याही सार्वजनिक/खाजगी संस्था किंवा शैक्षणिक संस्थेचा कोणताही सदस्य नियमांनुसार, कोणत्याही दिवशी आणि कोणत्याही प्रसंगी राष्ट्रध्वज फडकावू शकतो. पण महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे जेव्हाही राष्ट्रध्वज फडकवला जातो तेव्हा त्याचा पूर्ण सन्मान केला गेला पाहिजे. ते योग्य ठिकाणी ठेवावे. म्हणजेच ध्वज जमिनीवर किंवा अस्वच्छ ठिकाणी ठेवला जाणार नाही. याशिवाय फाटलेला किंवा घाणेरडा ध्वजही फडकावू नये.
रात्री राष्ट्रध्वज का उतरवायचा?
यापूर्वी केवळ सूर्योदयापासून सूर्यास्तापर्यंत राष्ट्रध्वज फडकवण्याची परवानगी होती, मात्र २०२२ मध्ये सरकारने या नियमात सुधारणा केली. नवीन नियमांनुसार ध्वजारोहणासाठी वेळेची मर्यादा नाही.
सुधारित ध्वज संहितेनुसार पॉलिस्टर फॅब्रिकपासून बनवलेले ध्वज फडकावण्यावरील बंदी हटवण्यात आली आहे. राष्ट्रध्वज कापूस/पॉलिस्टर/फायबर/सिल्क/खादी बंटिंगपासून बनवला जाऊ शकतो. हाताने विणलेले, हाताने विणलेले किंवा मशीनने बनवलेले राष्ट्रध्वज देखील वापरता येतात.
