kapasache bhav kadhi vadhanar : सोयाबीनपाठोपाठ महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी कापसाचे भाव हा ज्वलंत प्रश्न बनला आहे.
खुल्या बाजारात कापसाचा भाव हमीभावापेक्षा कमी आहे. उत्पादन खर्चाच्या तुलनेत कापसाचा भाव रास्त नसल्याची शेतकऱ्यांची मुख्य खंत आहे.
या बातमीत कापसाचे भाव का घसरले, त्यात काही सुधारणा होऊ शकते का आणि कधी होऊ शकते याची माहिती पाहणार आहोत.
महाराष्ट्रात सध्या कापसाचे दर किती आहेत?
- केंद्र सरकारने 2024-25 च्या खरीप हंगामासाठी कापसाला प्रति क्विंटल 7,521 रुपये हमी भाव जाहीर केला आहे.
- परंतु महाराष्ट्रात नोव्हेंबर महिन्यात कापसाला प्रतिक्विंटल ६,९०० ते ७,००० रुपये भाव मिळाला आहे.
- म्हणजे नोव्हेंबर महिन्यात महाराष्ट्रात कापसाचा भाव हमीभावापेक्षा सुमारे ५०० रुपये प्रति क्विंटल कमी आहे.
कापसाचे भाव का पडले?
कापसाचे भाव आंतरराष्ट्रीय घडामोडींशी निगडीत आहेत. त्यानुसार जागतिक मागणीही कमी होते. एकूण जागतिक कापूस उत्पादनापैकी सुमारे 24% उत्पादन भारतात होते. कापसाचे भाव घसरण्याचे कारण काय?
या प्रश्नाचे उत्तर देताना, कापूस क्षेत्रातील तज्ज्ञ डॉ. चारुदत्त मायी म्हणतात, “कापूस हा एक उद्योग आहे ज्यावर आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेचा परिणाम होतो. आता आंतरराष्ट्रीय बाजारात कापूस उत्पादक देशांची तुलना अमेरिका, चीन, मध्यपूर्वेतील उझबेकिस्तान, पाकिस्तान या देशांशी केली जाते, दर काहीही असो, आमच्या बाजारभावाशी तुलना केली जाते.
“आंतरराष्ट्रीय बाजारात आजची किंमत 7 हजारांपेक्षा कमी आहे. त्यामुळेच आज आमच्या कापसाला भाव मिळत नाही.
भाव वाढण्याच्या आशेने अनेक शेतकऱ्यांनी कापूस साठवून ठेवला आहे.
महाराष्ट्र राज्य कापूस महासंघाचे निवृत्त सरव्यवस्थापक गोविंद वैराळे म्हणतात, “आंतरराष्ट्रीय स्तरावर कापसाचे भाव कमी आहेत, त्यामुळे कापसाची आयात वाढली आहे. भारतात 30 लाख गाठींची आयात करण्यात आली आहे. याशिवाय कापसाशी स्पर्धा करणारा सिंथेटिक धागा स्वस्त आहे, त्यामुळे कापसाचे भाव घसरले आहेत.”
यावर्षी कापसाला किती भाव मिळू शकेल?
2024-25 मध्ये भारतात 112 लाख हेक्टरवर कापसाची लागवड झाली आहे. गेल्या वर्षीच्या तुलनेत सुमारे १० लाख हेक्टरची घट झाली आहे. त्यामुळे यंदा कापसाचे उत्पादन सात टक्क्यांनी घटेल, असा अंदाज कॉटन असोसिएशन ऑफ इंडियाने (सीएआय) व्यक्त केला आहे. अशा स्थितीत यंदा कापसाला कमाल भाव किती मिळू शकेल?
चारुदत्त मायी म्हणतात, “माझा अंदाज आहे की येत्या काही महिन्यांत कापसाचा बाजारभाव 7,500 ते 7,800 रुपयांपर्यंत जाण्याची शक्यता आहे. कापसाची पहिली किंवा दुसरी वेचणी डिसेंबर-जानेवारीमध्ये होते. त्यानुसार, दर मिळण्याची शक्यता आहे. वाढवण्यासाठी.”
शेतकऱ्यांनी कापूस कधी विकायचा?
विदर्भ-मराठवाड्यातील अनेक शेतकरी कापसाचे भाव वाढण्याची वाट पाहत आहेत. यामुळे त्यांनी कापसाची साठवणूक सुरू केली आहे. शेतकरी किती दिवस थांबणार?
डॉ. माई म्हणतात, “शेतकऱ्यांनी थोडा संयम ठेवला तर त्यांना फायदा होण्याची शक्यता आहे. आज भाव खाली आले आहेत, विकण्याची घाई करू नका. कारण जर आपण आयात थोडी थांबवली तर इथले भाव आणखी वाढतील. आज कापूस स्वस्त झाला तरी आयात करू नका, असाही दबाव सरकारवर आहे.
गोविंद वैराळे सांगतात, “सध्या कापसात ओलावा जास्त आहे. डिसेंबरच्या पहिल्या आठवड्यात तो कमी होईल. त्यानंतर सीसीआय म्हणजेच कॉटन कॉर्पोरेशन ऑफ इंडियाकडून हमीभावाने मोठ्या प्रमाणात कापूस खरेदी केला जाईल.”
सीसीआयच्या माध्यमातून देशभरात हमी भावाने कापूस खरेदी केला जातो. यंदा सीसीआयच्या माध्यमातून देशातील 500 केंद्रांवरून कापूस खरेदी करण्यात येणार आहे.
